…Het koor had sopraan Marcelina Román uit Barcelona laten invliegen. Dat bleek geen verspilde moeite. Román zingt zonder forceren moeiteloos boven het orkest op oorlogssterkte uit, maar ze legt even makkelijk een indrukwekkende intensiteit in haar fluisterzachte smeekbedes. …
Concertkoor Haarlem maakt indruk met intense roep om vrede
Bernhard Touwen, sinds 2022 dirigent van het Concertkoor Haarlem, weet hoe hij een prikkelend en betekenisvol programma moet samenstellen. Joseph Haydn en Ralph Vaughan Williams zul je niet snel gebroederlijk naast elkaar aantreffen. Toch vonden beide componisten elkaar in het helaas nog altijd actuele programma ‘Oorlog en vrede’. Dat bracht twee contrasterende stijlen maar ook twee verschillende visies op de oorlog samen.
Haydn schreef zijn Mis ‘In tempore belli’ (In oorlogstijd) terwijl de Franse legers tegen Oostenrijk oprukten. Maar de verschrikkingen van de strijd zijn in dit meest feestelijke stuk ver weg. Hier wordt vooral de overwinning gevierd, niet vreemd want Haydn schreef het stuk ter herdenking van de gewonnen slag tegen de Turken in 1683. Touwen liet zijn Concertkoor Haarlem hier helder stralen. De militaire ritmes van het Credo klonken mooi strak en het contrast met de meer ingetogen delen kwam goed uit de verf.
Maar de meeste indruk maakte het koor toch in het tussen de twee wereldoorlogen geschreven ‘Dona nobis pacem’ van Vaughan Williams, een verpletterende roep om vrede. Hier liggen de dreiging, de pijn en het leed veroorzaakt door oorlog aan de oppervlakte. De zangers voelen zich duidelijk thuis in de soms schurende dan weer harmonieuze samenklanken van dit stuk dat zich beweegt tussen donker en licht, vrees en hoop, Verdiaanse dramatiek en tedere lyriek.
Het koor had sopraan Marcelina Román uit Barcelona laten invliegen. Dat bleek geen verspilde moeite. Román zingt zonder forceren moeiteloos boven het orkest op oorlogssterkte uit, maar ze legt even makkelijk een indrukwekkende intensiteit in haar fluisterzachte smeekbedes. Bariton Robbert Muuse zingt meer ingetogen maar niet minder expressief.
Een link tussen de werelden van Haydn en Vaughan Williams ligt in de belangrijke rol van het slagwerk – niet voor niets heeft Haydns mis de bijnaam Paukenmesse gekregen. De paukeniste van Het Promenade Orkest, prominent vooraan het podium gezeten, had het dan ook druk. Samen met de andere orkestleden speelde ze met bezielde inzet, stevig aangevuurd door dirigent Touwen.
Tussen beide oorlogswerken klonken de ‘Five mystical songs’, die Vaughan Williams in 1911 componeerde. Maar spreken van een tussendoortje zou geen recht doen aan deze prachtige, lyrische muziek en evenmin aan de gloedvolle uitvoering door het Concertkoor Haarlem, Het Promenade Orkest en baritonsolist Muuse.
Ralph Vaughan Williams, Dona nabic pacem (1936)
Een meer dan actuele schreeuw om vrede
In 1936 vroeg de Huddersfield Choral Society aan componist Ralph Vaughan Williams een stuk te schrijven voor het 100-jarige bestaan van het koor. Het leverde geen feestelijk gelegenheidswerk op maar een aangrijpende roep om vrede, een voorloper van Brittens ‘War requiem’, een helaas nog altijd actuele hartekreet. Vaughan Williams bracht delen uit de katholieke mis en teksten uit de bijbel samen met gedichten van de bewonderde Amerikaanse dichter Walt Whitman en een passage uit een politieke speech.
De componist verkeerde halverwege de jaren ’30 in geestelijke onrust. Op zijn 42ste had hij de verschrikkingen van de oorlog aan den lijve ondervonden toen hij tijdens de Eerste Wereldoorlog als vrijwilliger werkte aan het front in Frankrijk. Nu zag hij met de Italiaanse verovering van Abessinië en de opkomst van Hitler-Duitsland een nieuwe wereldbrand aankomen.
Vaughan Williams beschrijft in zijn helaas nog altijd al te actuele ‘Dona nobis pacem’ een weg van wanhoop naar hoop, van donker naar licht.
De sopraansolist smeekt het aan het begin van het stuk, het koor schreeuwt het haast wanhopig uit: “Geef ons vrede”. De mokerende accenten van het koper en het slagwerk, die herinneren aan het door Vaughan Williams bewonderde Requiem van Verdi, beloven weinig goeds. Die koperblazers en de percussionisten spelen overigens een belangrijke rol in het stuk. Ze vertegenwoordigen in het ‘Beat! Beat! Drums!’ met hun roffels en krijgslustige signalen het rauwe, dissonante geluid van de oorlog. Ze houden zich stil in het derde deel, dat over verzoening gaat. Ze verklanken in ‘Dirge for two veterans’ de rouwstoet die twee gesneuvelde soldaten, een vader en een zoon, naar hun laatste rustplaats brengt. Tromgeroffel begeleidt de angstaanjagende woorden van de Engelse politicus John Bright die halverwege de 19de eeuw waarschuwde voor de Krim-oorlog. Plechtige koperklanken ondersteunen de bariton als hij zingt: “ O man greatly beloved, fear not, peace be unto thee”. En een zoetgevooisd klokkenspel voegt zich bij het slagwerk voor een uitbundig Gloria.
Onder leiding van dirigent Bernhard Touwen voert het Concertkoor Haarlem samen met Het Promenade Orkest ‘Dona nobis pacem’ van Ralph Vaughan Williams uit als onderdeel van het concert ‘Oorlog en vrede’ op zondag 11 februari om 15.00 uur in Phil in Haarlem. Op het programma staan verder de ‘Five mystical songs’ van Vaughan Williams en de Paukenmesse van Joseph Haydn. Voor meer informatie zie: www.concertkoorhaarlem.nl
